Nhập viện nguy kịch vì ăn củ ấu tàu thay cơm

Củ ấu tàu, một cái tên quen thuộc trong kho tàng y học cổ truyền Việt Nam, đặc biệt là ở các vùng núi phía Bắc, từ lâu đã được biết đến với những công dụng trị bệnh nhất định. Tuy nhiên, ẩn sau vẻ ngoài giản dị và danh tiếng “vị thuốc quý” là một mối nguy hiểm chết người nếu không được hiểu biết và sử dụng đúng cách. Một trường hợp ngộ độc nghiêm trọng vừa xảy ra tại Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 là lời cảnh tỉnh sâu sắc về việc tự ý sử dụng loại củ chứa độc tố cực mạnh này.

Sự Cố Đáng Tiếc: Coi Thường Độc Tính, Ăn Củ Ấu Tàu Thay Cơm

Theo thông tin từ bác sĩ Nguyễn Hà Anh, công tác tại khoa Da liễu, Trung tâm Da liễu – Dị ứng, Bệnh viện Trung ương Quân đội 108, một bệnh nhân nữ đã phải nhập viện cấp cứu trong tình trạng nguy kịch sau khi ăn củ ấu tàu. Điều đáng nói là trước đây, người phụ nữ này đã từng sử dụng củ ấu tàu với liều lượng nhỏ và không gặp phải vấn đề gì bất thường. Chính sự chủ quan này đã dẫn đến một quyết định liều lĩnh: dùng củ ấu tàu với số lượng lớn, thậm chí thay thế hoàn toàn cho cơm trong bữa ăn.

Hậu quả đến gần như tức thì. Người phụ nữ nhanh chóng xuất hiện các triệu chứng ngộ độc nặng và được đưa đến bệnh viện. Tại đây, qua thăm khám và xét nghiệm, các bác sĩ đã đưa ra chẩn đoán xác định: ngộ độc Aconitin. Đây là một alcaloid cực độc, thành phần chính gây nên độc tính của củ ấu tàu, có khả năng tác động mạnh mẽ lên hệ thần kinh và tim mạch.

Cuộc Chiến Giành Giật Sự Sống và Bài Học Đắt Giá

Ngay sau khi tiếp nhận bệnh nhân, đội ngũ y bác sĩ tại Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 đã khẩn trương triển khai phác đồ điều trị tích cực. Các biện pháp cấp cứu bao gồm sử dụng thuốc vận mạch để duy trì huyết áp, điều chỉnh rối loạn điện giải – một biến chứng thường gặp trong ngộ độc aconitin, và dùng thuốc chống loạn nhịp tim để ổn định chức năng tim mạch đang bị đe dọa nghiêm trọng.

May mắn thay, nhờ sự can thiệp kịp thời và phác đồ điều trị phù hợp, bệnh nhân đã đáp ứng tốt. Tình trạng sức khỏe dần ổn định và người phụ nữ đã được xuất viện an toàn sau 4 ngày điều trị căng thẳng. Sự hồi phục của bệnh nhân là một tin vui, nhưng vụ việc cũng để lại một bài học đắt giá về sự nguy hiểm tiềm ẩn của các loại thảo dược có độc tính mạnh như củ ấu tàu.

Hiểu Rõ Về Củ Ấu Tàu và Độc Tố Aconitin

Củ ấu tàu (ô đầu, phụ tử) là rễ củ của cây Ô đầu (Aconitum fortunei Hemsl.), một loại cây thuộc họ Hoàng liên (Ranunculaceae). Trong y học cổ truyền, củ ấu tàu sau khi được bào chế cẩn thận (thường gọi là phụ tử chế) được dùng làm thuốc với tác dụng ôn kinh, trợ dương, tán hàn, giảm đau. Nó thường được chỉ định trong các trường hợp chân tay lạnh, đau nhức xương khớp do phong thấp, hoặc một số chứng bệnh khác cần đến tính ấm nóng mạnh mẽ của vị thuốc.

Tuy nhiên, điều cốt lõi nằm ở quá trình “bào chế, khử độc”. Củ ấu tàu tươi chứa hàm lượng aconitin rất cao. Aconitin là một chất độc bảng A, tác động chủ yếu lên hệ thần kinh và tim mạch. Chỉ cần một lượng nhỏ aconitin chưa qua xử lý đúng cách cũng có thể gây ra các triệu chứng ngộ độc nghiêm trọng như:

• Tê bì ở lưỡi, môi, mặt và tứ chi.
• Cảm giác kiến bò, nóng rát.
• Buồn nôn, nôn mửa dữ dội.
• Đau bụng, tiêu chảy.
• Chóng mặt, hoa mắt, nhìn mờ.
• Tim đập nhanh, hồi hộp, đánh trống ngực, sau đó có thể chuyển sang nhịp chậm, rối loạn nhịp tim nghiêm trọng.
• Tụt huyết áp.
• Khó thở, suy hô hấp.
• Co giật.
• Nặng nhất là ngừng tim và tử vong.

Việc sử dụng củ ấu tàu sai cách, dùng quá liều lượng cho phép, hoặc tự ý sử dụng củ tươi chưa qua bào chế khử độc đúng quy trình đều tiềm ẩn nguy cơ tử vong rất cao.

Ngộ Độc Aconitin và Sự Nhầm Lẫn Tai Hại với Sốc Phản Vệ

Một điểm đặc biệt cần lưu ý trong trường hợp ngộ độc củ ấu tàu là các triệu chứng ban đầu có thể gây nhầm lẫn với sốc phản vệ – một phản ứng dị ứng cấp tính, nguy hiểm đến tính mạng, thường xảy ra sau khi ăn hoặc tiếp xúc với một tác nhân lạ (như thực phẩm, thuốc, côn trùng đốt…). Cả hai tình trạng đều có thể biểu hiện bằng các dấu hiệu như khó thở, tụt huyết áp, chóng mặt.

Tuy nhiên, có những điểm khác biệt quan trọng. Sốc phản vệ thường khởi phát rất nhanh, gần như ngay lập tức sau khi tiếp xúc với dị nguyên và thường đáp ứng tốt với Adrenaline (Epinephrine) – thuốc cấp cứu chống sốc phản vệ hàng đầu. Ngược lại, ngộ độc aconitin thường có thời gian tiềm ẩn lâu hơn một chút (vài phút đến vài giờ sau ăn) và đặc biệt là *không* đáp ứng với Adrenaline. Việc nhầm lẫn và xử trí sai hướng có thể làm mất đi “thời gian vàng” trong cấp cứu, khiến tình trạng bệnh nhân thêm trầm trọng.

Lời Khuyên Vàng Từ Chuyên Gia Y Tế

Từ vụ việc đáng tiếc trên, các bác sĩ đưa ra lời khuyến cáo khẩn thiết đến cộng đồng:

1. Tuyệt đối không tự ý sử dụng các loại thảo dược có độc tính: Củ ấu tàu và các loại cây thuốc chứa độc tố khác chỉ nên được sử dụng khi có sự chỉ định, kê đơn và hướng dẫn liều lượng, cách dùng cụ thể từ các thầy thuốc, bác sĩ y học cổ truyền có chuyên môn và kinh nghiệm.
2. Cảnh giác với các phương pháp chế biến truyền miệng: Các cách chế biến như ngâm rượu củ ấu tàu để xoa bóp (tuyệt đối không được uống), nấu cháo ấu tàu, sắc thuốc… nếu không được thực hiện đúng quy trình khử độc bởi người có chuyên môn thì nguy cơ tồn dư aconitin và gây ngộ độc là rất cao. Không nên tin tưởng và làm theo các công thức không rõ nguồn gốc hoặc thiếu cơ sở khoa học.
3. Đến cơ sở y tế ngay khi có dấu hiệu bất thường: Nếu sau khi ăn uống bất kỳ loại thực phẩm, thảo dược nào (đặc biệt là các loại lạ, không rõ nguồn gốc hoặc có tiền sử độc tính) mà xuất hiện các triệu chứng như buồn nôn, nôn, chóng mặt, tê bì vùng miệng, chân tay, cảm giác hồi hộp, đánh trống ngực, đau bụng, khó thở… cần phải đến ngay cơ sở y tế gần nhất để được thăm khám và xử trí kịp thời.
4. Không tự điều trị tại nhà: Ngộ độc aconitin diễn tiến rất nhanh và nguy hiểm. Việc cố gắng tự điều trị bằng các biện pháp dân gian hoặc trì hoãn đến bệnh viện có thể khiến tình trạng trở nên không thể cứu vãn chỉ trong vài giờ đồng hồ.

Củ ấu tàu có thể là một vị thuốc hữu ích khi được dùng đúng cách, đúng liều lượng và dưới sự giám sát chặt chẽ của người có chuyên môn. Tuy nhiên, nó cũng là một con dao hai lưỡi cực kỳ nguy hiểm. Hãy luôn cẩn trọng, tìm hiểu kỹ thông tin và tuyệt đối không tự ý sử dụng để bảo vệ sức khỏe và tính mạng của chính mình và người thân.

Khoe Sach Nature xin chân thành cảm ơn quý độc giả đã theo dõi bài viết!