Cảnh Báo Về 3 Loại Thực Phẩm Để Lâu Có Thể Gây Họa

Cuộc sống hiện đại hối hả đôi khi khiến chúng ta lơ là những chi tiết nhỏ trong sinh hoạt hàng ngày, đặc biệt là việc bảo quản thực phẩm. Chiếc tủ lạnh, vốn được xem là “người hùng” trong căn bếp, giúp giữ thực phẩm tươi ngon lâu hơn, lại có thể vô tình trở thành “ổ chứa” mầm bệnh nếu chúng ta không sử dụng đúng cách. Câu chuyện của anh Trương Vương, một lập trình viên 38 tuổi tại Trung Quốc, là một lời cảnh tỉnh đáng suy ngẫm.

Sau ba tháng liên tục làm việc quá sức, anh Vương đột ngột nôn ra máu và ngất xỉu ngay tại nơi làm việc. Kết quả nội soi dạ dày như một tiếng sét đánh ngang tai: “Ung thư biểu mô kém biệt hóa”. Điều đáng nói là anh Vương không hút thuốc, không uống rượu – những yếu tố nguy cơ thường được nhắc đến với căn bệnh này. Khi xem xét thói quen ăn uống qua các đơn đặt hàng đồ ăn mang về và hình ảnh tủ lạnh do anh cung cấp, bác sĩ điều trị đã phải thốt lên một câu đầy ẩn ý: “Cất thực phẩm vào tủ lạnh không đồng nghĩa với việc bỏ chúng vào két sắt an toàn!”

Vậy, đâu là những “kẻ đồng phạm” thầm lặng ẩn náu trong chiếc tủ lạnh quen thuộc, có thể góp phần gây nên những vấn đề sức khỏe nghiêm trọng, thậm chí là ung thư? Hãy cùng tìm hiểu kỹ hơn về ba loại thực phẩm phổ biến nhưng tiềm ẩn nhiều rủi ro nếu bảo quản không đúng cách.

1. Salad Để Qua Đêm: Môi Trường Lý Tưởng Cho Vi Khuẩn Listeria Monocytogenes Phát Triển

Salad, các món nộm, gỏi, hay những món ăn nguội có thành phần rau sống, đặc biệt là những loại có hàm lượng nước cao như dưa chuột, mộc nhĩ ngâm nước, rau mầm… thường được yêu thích vì sự thanh mát và tiện lợi. Tuy nhiên, việc để những món ăn này qua đêm trong tủ lạnh, dù ở nhiệt độ thấp, lại tiềm ẩn một nguy cơ không nhỏ mang tên Listeria monocytogenes.

Listeria monocytogenes là một loại vi khuẩn có khả năng gây bệnh nguy hiểm. Điểm đặc biệt đáng lo ngại của loại vi khuẩn này là nó vẫn có thể tồn tại và sinh sôi ngay cả trong môi trường lạnh từ 0 đến 4 độ C – mức nhiệt độ bảo quản thông thường của ngăn mát tủ lạnh. Khi các loại thực phẩm giàu độ ẩm như salad được để trong tủ lạnh quá 12 giờ, số lượng vi khuẩn Listeria có thể tăng lên gấp hàng chục, thậm chí hàng trăm lần, biến món ăn tưởng chừng lành mạnh thành một “đĩa nuôi cấy vi khuẩn” thực thụ.

Nhiễm khuẩn Listeria có thể gây ra các triệu chứng khác nhau tùy thuộc vào đối tượng và mức độ nhiễm. Ở người khỏe mạnh, bệnh có thể chỉ biểu hiện nhẹ như viêm dạ dày ruột cấp tính với các triệu chứng giống cúm: sốt, đau cơ, buồn nôn, tiêu chảy. Tuy nhiên, ở những người có hệ miễn dịch yếu, người già, phụ nữ mang thai và trẻ sơ sinh, Listeria có thể gây ra những biến chứng nghiêm trọng hơn nhiều, bao gồm nhiễm trùng máu, viêm màng não, thậm chí tử vong. Đối với phụ nữ mang thai, nhiễm Listeria có thể dẫn đến sảy thai, sinh non, hoặc nhiễm trùng nặng ở trẻ sơ sinh.

Do đó, nguyên tắc vàng đối với các món salad và món ăn nguội là chế biến và ăn ngay trong ngày. Phần thức ăn thừa, dù tiếc rẻ đến mấy, cũng nên được loại bỏ thay vì cố gắng bảo quản qua đêm trong tủ lạnh. Sự cẩn trọng này giúp bạn tránh được nguy cơ nhiễm khuẩn Listeria và bảo vệ sức khỏe cho cả gia đình. Hãy nhớ rằng, sự tươi ngon và an toàn luôn đi đôi với nhau.

2. Thịt Rã Đông Nhiều Lần: “Chất Xúc Tác” Gây Viêm Nhiễm và Nguy Cơ Ung Thư Tiềm Ẩn

Thịt đông lạnh là giải pháp lưu trữ thực phẩm phổ biến trong nhiều gia đình. Tuy nhiên, việc rã đông và cấp đông lại thịt nhiều lần là một thói quen cực kỳ tai hại, không chỉ làm giảm chất lượng dinh dưỡng và hương vị của thịt mà còn tạo điều kiện cho vi khuẩn sinh sôi và sản sinh độc tố nguy hiểm.

Mỗi lần thịt được lấy ra khỏi ngăn đông và rã đông ở nhiệt độ phòng hoặc thậm chí trong ngăn mát, quá trình tan băng khiến các tinh thể nước đá làm vỡ cấu trúc tế bào của thịt. Điều này dẫn đến việc giải phóng một lượng lớn dịch tế bào (nước thịt) – một môi trường giàu protein và dinh dưỡng, cực kỳ lý tưởng cho sự phát triển của vi khuẩn.

Các loại vi khuẩn thường trú trên bề mặt thịt như Staphylococcus aureus (tụ cầu vàng) và Clostridium botulinum sẽ tận dụng cơ hội này để nhân lên nhanh chóng. Đáng sợ hơn, một số chủng Staphylococcus aureus có khả năng sản sinh ra độc tố ruột (enterotoxin). Loại độc tố này có đặc tính chịu nhiệt rất cao, nghĩa là dù bạn có nấu chín kỹ thịt ở nhiệt độ sôi, độc tố đã hình thành trước đó vẫn có thể không bị phá hủy hoàn toàn và gây ngộ độc thực phẩm với các triệu chứng như buồn nôn, nôn mửa, đau bụng, tiêu chảy.

- Xem thêm: 4 Thức Uống Hoa Thơm Giúp Thải Độc, Cải Thiện Khí Huyết Cho Làn Da Trắng Hồng, Trẻ Đẹp

- Xem thêm: Cốc Thủy Tinh Chứa Chì: Hiểm Họa Thầm Lặng Trong Gian Bếp và Cách Nhận Biết Để Bảo Vệ Sức Khỏe Gia Đình

Clostridium botulinum lại sản sinh ra độc tố botulinum, một trong những chất độc mạnh nhất được biết đến, gây liệt cơ và có thể dẫn đến tử vong nếu không được cấp cứu kịp thời. Mặc dù ngộ độc botulism từ thịt đông lạnh không phổ biến bằng từ đồ hộp bảo quản sai cách, nguy cơ vẫn tồn tại, đặc biệt nếu thịt bị rã đông và để ở nhiệt độ không an toàn trong thời gian dài.

Ngoài nguy cơ ngộ độc cấp tính, việc tiêu thụ thường xuyên thịt đã bị rã đông và cấp đông lại nhiều lần, chứa nhiều vi khuẩn và độc tố, có thể gây ra những tổn thương lâu dài cho hệ tiêu hóa. Tình trạng viêm nhiễm liên tục ở niêm mạc dạ dày (viêm dạ dày mãn tính) được xem là một yếu tố nguy cơ. Theo thời gian, tình trạng viêm mãn tính này có thể dẫn đến những thay đổi bất thường ở tế bào niêm mạc dạ dày, hình thành các tổn thương tiền ung thư, và cuối cùng làm tăng khả năng phát triển thành ung thư dạ dày.

Để tránh nguy cơ này, hãy tập thói quen chia nhỏ thịt thành các phần đủ dùng cho một lần nấu ngay sau khi mua về, trước khi đem cấp đông. Khi cần sử dụng, chỉ lấy đúng lượng thịt cần thiết và rã đông đúng cách (tốt nhất là rã đông trong ngăn mát tủ lạnh qua đêm, hoặc sử dụng chức năng rã đông của lò vi sóng, hoặc ngâm trong nước lạnh thay đổi thường xuyên). Tuyệt đối không rã đông thịt bằng cách để ở nhiệt độ phòng trong nhiều giờ và không cấp đông lại thịt đã rã đông hoàn toàn.

3. Trái Cây Bị Mốc: “Quả Bom Hẹn Giờ” Chứa Độc Tố Aflatoxin và Patulin

Nhìn thấy một đốm mốc nhỏ trên quả cam, quả táo hay miếng bánh mì, nhiều người có thói quen tiếc của, chỉ cắt bỏ phần bị hỏng và tiếp tục sử dụng phần còn lại. Đây là một sai lầm cực kỳ nguy hiểm, bởi vì những gì mắt thường nhìn thấy chỉ là “bề nổi của tảng băng chìm”.

Khi nấm mốc xuất hiện trên bề mặt thực phẩm, thực chất mạng lưới sợi nấm (mycelia) vô hình đã len lỏi, xâm nhập sâu vào bên trong cấu trúc của thực phẩm đó, mang theo các độc tố nấm (mycotoxin) nguy hiểm. Hai trong số những độc tố nấm phổ biến và đáng sợ nhất liên quan đến thực phẩm bị mốc là Aflatoxin và Patulin.

• Aflatoxin: Được sản sinh bởi một số loài nấm mốc thuộc chi Aspergillus, đặc biệt là Aspergillus flavus và Aspergillus parasiticus. Aflatoxin thường được tìm thấy trong các loại ngũ cốc (ngô, lạc, gạo), hạt có dầu, gia vị và sữa bị nhiễm nấm mốc. Nó cũng có thể xuất hiện trên trái cây nếu bị nhiễm các loại nấm mốc này. Aflatoxin được Cơ quan Nghiên cứu Ung thư Quốc tế (IARC) xếp vào nhóm 1 – nhóm chất gây ung thư hàng đầu cho người. Nó được biết đến là nguyên nhân gây ung thư gan mạnh mẽ. Một lượng nhỏ Aflatoxin tiêu thụ thường xuyên cũng có thể gây tổn thương gan mãn tính và các vấn đề sức khỏe khác.
• Patulin: Thường được sản sinh bởi các loài nấm mốc thuộc chi Penicillium, Aspergillus và Byssochlamys, phổ biến nhất là trên các loại táo bị thối, dập hoặc mốc. Patulin cũng có thể tìm thấy trong các loại trái cây khác như lê, nho, đào và các sản phẩm chế biến từ chúng (nước ép, mứt) nếu nguyên liệu đầu vào bị nhiễm mốc. Patulin không gây ung thư trực tiếp như Aflatoxin nhưng có độc tính cao, có thể gây tổn thương gan, thận, lá lách, hệ thần kinh và gây rối loạn tiêu hóa (buồn nôn, nôn mửa, xuất huyết dạ dày).

Điều đáng báo động là cả Aflatoxin và Patulin đều khá bền với nhiệt. Việc đun nấu thông thường, thậm chí đun sôi ở 100 độ C trong thời gian dài (như 20 phút đối với Patulin), cũng không thể phá hủy hoàn toàn các độc tố này. Hơn nữa, bào tử nấm mốc từ một quả bị hỏng có thể dễ dàng phát tán trong không khí bên trong tủ lạnh, lây nhiễm chéo sang các thực phẩm khác được bảo quản cùng ngăn, đặc biệt là trong môi trường kín và có độ ẩm. Một quả táo mốc có thể tạo ra đủ lượng Patulin để làm ô nhiễm các thực phẩm lành lặn khác xung quanh nó.

Vì vậy, nguyên tắc an toàn tuyệt đối là: nếu phát hiện thực phẩm, đặc biệt là trái cây, rau củ, bánh mì, ngũ cốc, các loại hạt… có dấu hiệu dù chỉ là một đốm mốc nhỏ, hãy loại bỏ hoàn toàn sản phẩm đó. Đừng tiếc rẻ mà cắt bỏ phần mốc vì độc tố và sợi nấm đã có thể lan rộng mà mắt thường không nhìn thấy được.

Làm Chủ Chiếc Tủ Lạnh: Bí Quyết Bảo Quản Thực Phẩm An Toàn, Phòng Tránh Bệnh Tật

Chiếc tủ lạnh là một trợ thủ đắc lực, nhưng để nó thực sự phát huy vai trò bảo vệ sức khỏe, chúng ta cần sử dụng nó một cách thông minh và khoa học. Dưới đây là những lưu ý quan trọng giúp bạn tối ưu hóa việc bảo quản thực phẩm và giảm thiểu nguy cơ tiềm ẩn:

1. Sắp Xếp Khoa Học – Phân Tách Rõ Ràng Thực Phẩm Sống và Chín:
   • Nguyên tắc cơ bản: Luôn tách biệt thực phẩm sống (thịt, cá, hải sản chưa chế biến) và thực phẩm đã nấu chín hoặc ăn liền.
   • Vị trí lưu trữ: Đặt thực phẩm đã nấu chín, thức ăn thừa, sữa chua, phô mai… ở các ngăn trên cùng của tủ lạnh. Đây là khu vực có nhiệt độ ổn định và ít có nguy cơ bị nhiễm bẩn từ thực phẩm sống.
   • Thực phẩm sống: Đặt thịt, cá, gia cầm sống ở ngăn dưới cùng. Điều này ngăn chặn nước từ thịt sống có thể nhỏ giọt xuống và làm ô nhiễm các thực phẩm khác. Nên đặt thịt sống trong hộp kín hoặc đĩa sâu lòng.
   • Bao bọc kỹ lưỡng: Sử dụng màng bọc thực phẩm, hộp đựng có nắp đậy kín hoặc túi zip để bao gói cẩn thận từng loại thực phẩm. Việc này không chỉ ngăn ngừa nhiễm khuẩn chéo mà còn giúp giữ độ ẩm, tránh lẫn mùi và giữ thực phẩm tươi lâu hơn.
2. Kiểm Soát Nhiệt Độ Tối Ưu:
   • Ngăn mát: Duy trì nhiệt độ ngăn mát luôn dưới 4 độ C (lý tưởng là 1-3 độ C). Đây là ngưỡng nhiệt độ đủ lạnh để làm chậm đáng kể sự phát triển của hầu hết các loại vi khuẩn gây hại, bao gồm cả Listeria.
   • Ngăn đông: Nhiệt độ ngăn đông phải luôn ở mức dưới -18 độ C. Mức nhiệt này sẽ làm ngừng hoạt động của vi khuẩn và enzyme, giúp bảo quản thực phẩm trong thời gian dài.
   • Kiểm tra thường xuyên: Đừng chỉ tin vào cài đặt mặc định của tủ lạnh. Hãy sử dụng một chiếc nhiệt kế chuyên dụng để kiểm tra nhiệt độ thực tế bên trong cả ngăn mát và ngăn đông ít nhất một lần mỗi tuần. Điều này đặc biệt quan trọng vào mùa hè hoặc khi tủ lạnh được mở ra thường xuyên.
   • Lưu ý vị trí cánh cửa: Khu vực cánh cửa tủ lạnh thường có nhiệt độ cao hơn và dao động nhiều nhất do thường xuyên tiếp xúc với không khí bên ngoài. Đây không phải là nơi lý tưởng để bảo quản các thực phẩm nhạy cảm với nhiệt độ như sữa tươi, trứng. Hãy dành vị trí này cho các loại gia vị, nước sốt, đồ uống đóng chai.
3. Vệ Sinh và Khử Trùng Định Kỳ – Chìa Khóa Cho Tủ Lạnh Sạch Khuẩn:
   • Làm sạch ngay lập tức: Lau sạch ngay bất kỳ vết đổ, vết bẩn nào bên trong tủ lạnh để ngăn chặn sự phát triển của vi khuẩn và nấm mốc.
   • Vệ sinh hàng tuần/tháng: Lên lịch vệ sinh tổng thể tủ lạnh ít nhất mỗi tháng một lần. Lấy hết thực phẩm ra, tháo rời các ngăn kệ (nếu có thể) để rửa sạch bằng nước ấm và xà phòng nhẹ. Lau khô hoàn toàn trước khi đặt trở lại.
   • Chú ý gioăng cao su: Dải cao su (gioăng) ở cửa tủ lạnh là nơi dễ tích tụ bụi bẩn và nấm mốc. Hãy lau sạch khu vực này thường xuyên, có thể dùng cồn 70 độ pha loãng hoặc dung dịch giấm trắng để khử trùng nhẹ nhàng.
   • Xả tuyết và làm sạch ngăn đông: Thực hiện việc xả tuyết (rã đông) cho ngăn đông mỗi quý hoặc khi lớp tuyết bám dày (khoảng 0.5-1cm). Việc này giúp tủ lạnh hoạt động hiệu quả hơn và loại bỏ mùi hôi.
   • Khử mùi: Đặt một hộp baking soda mở nắp, một chén giấm trắng hoặc vài miếng than hoạt tính vào trong tủ lạnh để hấp thụ mùi hôi khó chịu.
4. Xử Lý Khi Mất Điện:
   • Giữ cửa tủ lạnh và tủ đông đóng kín hết mức có thể để duy trì nhiệt độ lạnh bên trong.
   • Một tủ đông đầy có thể giữ nhiệt độ an toàn trong khoảng 48 giờ (24 giờ nếu nửa đầy). Ngăn mát có thể giữ thực phẩm an toàn trong khoảng 4 giờ nếu không mở cửa.
   • Nếu mất điện kéo dài hơn 4 giờ, hãy kiểm tra thực phẩm trong ngăn mát. Loại bỏ các thực phẩm dễ hỏng như thịt, gia cầm, cá, trứng, sữa và thức ăn thừa.
   • Đối với thực phẩm đông lạnh, nếu vẫn còn tinh thể đá hoặc cảm thấy lạnh cóng (dưới 4 độ C), chúng vẫn an toàn để nấu hoặc cấp đông lại. Nếu thực phẩm đã tan băng hoàn toàn và ấm hơn 4 độ C, hãy nấu chín kỹ ngay lập tức nếu có thể, hoặc loại bỏ chúng.

Bằng cách áp dụng những biện pháp đơn giản nhưng hiệu quả này, bạn không chỉ kéo dài thời hạn sử dụng của thực phẩm mà còn bảo vệ sức khỏe của bản thân và gia đình khỏi những nguy cơ tiềm ẩn từ việc bảo quản không đúng cách. Hãy biến chiếc tủ lạnh thành một công cụ hỗ trợ đắc lực và an toàn trong căn bếp của bạn.

---

Khoe Sach Nature xin chân thành cảm ơn bạn đã dành thời gian đọc bài viết này. Hy vọng những thông tin trên sẽ hữu ích cho bạn trong việc bảo quản thực phẩm an toàn và chăm sóc sức khỏe gia đình tốt hơn.